Waar het in de klassieke muziek om vastgelegde regels gaat is jazz een muziekstijl die gebaseerd is op improvisatie, waar verschillende muziekstijlen en ritmes bij elkaar komen. Jazz is ontstaan in het begin van de 20ste eeuw uit de tradities van de Afrikaanse Amerikanen. Het is een mengvorm van Afrikaanse muziek, meegenomen door de slaven uit West-Afrika, en Europese muziekstijlen. Afrikaanse ritmes beïnvloeden deze muziek sterk. Tijdens de slavenhandel namen de slaven uit West-Afrika hun traditionele en sterke, vaak religieuze, ritmische muziek mee. Omdat de meeste slaven in New Orleans werden verkocht geldt deze stad als bakermat van de jazz. Door een kruising van folk, Franse marsmuziek, ragtime, klassieke muziek, blues, spirituals en gospels ontstond jazzmuziek.
De basis van de jazzmuziek was een vijftandige (pentatonische) toonladder die stamt uit de Afrikaanse muziektraditie.
Kenmerkend voor jazz zijn de swing, verrassende accenten en improvisatie. De swing is een drijvend ritme en bepaalde maatsoort die een meeslepend effect heeft op de toehoorder en die daardoor vaak uitgenodigd wordt om mee te bewegen op de muziek. In de jaren ’30 raakte jazz meer in zwang door het ontstaan van gemengde jazzorkesten met blanke en zwarte musici. Jazzmuziek bereikte een hoogtepunt in populariteit te danken aan het feit dat deze muziek toen grotendeels dansmuziek was. In de jaren ’50 werd jazz experimenteler en door de opkomst van rock-’n-roll boette jazz aan populariteit in.
In beginsel heeft een jazznummer geen vaststaande melodie, maar wordt bepaalt door een basisthema dat gebruikt wordt voor improvisatie. Jazz is muziek in het nu omdat buiten de basislijn niets vaststaat. Elk moment worden door een leidende instrumentalist nieuwe muzikale keuzes gemaakt die overgenomen worden door de bandleden, waardoor steeds opnieuw een geheel eigen compositie ontstaat. De basis van deze muziek wordt gevormd door de ritmes van drum en contrabas aangevuld door piano, saxofoon, trompet, klarinet en gitaar.
Door de improvisatie-eigenschap heeft jazz vele raakvlakken, niet alleen met muziekstijlen zoals blues, klassiek, folk, maar ook met andere stromingen waaronder heavy metal, funk, soul en oude muziek waaruit weer vele mengvormen konden ontstaan.
Tekst@ Winny Curfs
